Vitamin Nedir: Vitaminler ve Özellikleri

Vitamin vücuttaki fonksiyonların kusursuz bir şekilde devam etmesi için elzem olan besin öğesidir. Karbonhidrat, yağ ve proteinler makro besin öğeleri olarak değerlendirilirken, vitaminler mikro besin öğeleridir. Her biri farklı görevlere sahip olduğundan ve sağlık durumuna göre ihtiyaç duyulan miktarları değiştiğinden bazı durumlarda tüketimleri konusunda kafa karışıklıkları yaşanabilmektedir.

VİTAMİNLER NELERDİR?

Vitaminler yaşamın devamlılığının sağlanması için diyet ile alınması gereken mikro besin öğeleridir. Bazı vitaminler vücudumuz tarafından üretilir. Bu makale vitaminler hakkında bilgi vermektedir.

VİTAMİNLER VE GÖREVLERİ

Yapılarına bağlı olarak yaşamsal faaliyetlerin devam edebilmesi için farklı mekanizmalarda görev almaktadırlar. Koenzim ve kofaktör görevleri dışında çeşitli hücre ve dokuların da oluşmasında rol almaktadırlar. B vitaminleri ve C vitamini suda çözünürken, A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünmektedir.

VİTAMİNLER VE ÖZELLİKLERİ

Suda çözünen vitaminler idrar ile atılabilir. Yağda çözünen vitaminlerin ise vücutta depolanabilme özellikleri bulunmaktadır. Vitaminlerin büyük bir kısmı vücudumuz tarafından üretilemez ve diyet ile alınmaları gerekmektedir. Yalnızca D vitamini güneş ışınları sayesinde derimizde, K vitamini de yararlı bakteriler sayesinde kalın bağırsağımızda üretilir. Vücudun kendi kendine üretebilmesine rağmen, yetersiz kalabileceklerinden, besinler ile bu vitaminlerin de alınmaları gerekmektedir. Her vitaminin kendine özgü özellikleriyle ilgili detaylı açıklama aşağıdaki metinde belirtilmiştir.

Vitamin

Farklı fonksiyonlar için vücutta görev alan vitamin çeşitleri, özellikleri ve görevleri yazının devamında belirtilmiştir.

A VİTAMİNİ

A vitamini yağda çözünen vitaminler grubuna dahildir. Aynı zamanda retinol olarak da adlandırılır. Özellikle görme mekanizmasının çalışmasında oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Günlük A vitamini gereksinimi yaşa, cinsiyete ve özel durumlara göre değişim göstermektedir. A vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğundan, yağ dokusunda depolanır, bu yüzden toksik olabilmektedir. A vitamini eksikliğinde görme bozuklukları görülebilmektedir. En iyi A vitamini kaynağı olan besinler; karaciğer, balık yağı ve havuçtur. A vitamini takviye şeklinde de piyasa bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için A Vitamini ‘ni tıklayınız.

B1 VİTAMİNİ

B1 vitamini aynı zamanda tiamin olarak da adlandırılan, suda çözünen B vitaminlerinden biridir. Enerji metabolizmasında önemli bir rol oynar bu yüzden büyüme ve gelişme için de gerekli bir vitamindir. Günlük B1 vitamini gereksinimi yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak değişim göstermektedir. B1 vitamini suda çözünen bir vitamin olduğundan, fazla alım gerçekleştiğinde idrar ile atılır. Şiddetli B1 vitamini eksikliği bulunan bireylerde Beriberi adı verilen ve nefropatiye neden olan bir sendrom görülür. En iyi B1 vitamini kaynağı olan besinler; tam tahıllar, et ve balıktır. B1 vitamini tek başına, multivitaminlerin içinde veya diğer B vitaminleriyle kombine edilmiş halde bir takviye olarak piyasada yerini almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B1 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B2 VİTAMİNİ

B2 vitamini suda çözünen, aynı zamanda riboflavin olarak da adlandırılan B vitaminlerinden biridir. Vücut için oldukça önemli olan iki büyük koenzimin içeriğini oluşturmaktadır. Bu koenzimler; büyüme, gelişme ve hücresel fonksiyonlarda yer almaktadır. Ayrıca B2 vitamini kandaki homosistein seviyelerinin normal seyretmesine yardımcı olur. Günlük B2 vitamini gereksinimi yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak değişim göstermektedir. B2 vitamini hem suda çözünüp idrarla atılabildiğinden hem de gastrointestinal sistemden emilimi az olduğundan herhangi bir toksik etkiye sahip değildir. B2 vitamini yetersizliğinde tiroit fonksiyonlarında bozulmalar gibi endokrinolojik sorunlarla karşı karşıya kalınabilmektedir. Ağız kenarlarında görülen yaralar da B2 vitamini eksikliği belirtisidir. Yumurta, karaciğer, süt ve yağsız kırmızı et iyi birer B2 kaynağıdır. Tek başına, multivitaminlerin içinde veya diğer B vitaminleriyle birlikte takviye olarak piyasada yerini almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B2 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B3 VİTAMİNİ

Diğer adı niasin olan B3 vitamini suda çözünen B grubu vitaminlerine dahildir. B3 vitamini karbonhidratların enerji için kullanılması amacıyla glikoza çevrilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda seks ve stres hormonlarının regülasyonunda rol oynar. Şiddetli B3 vitamini eksikliği; çatlamış pul pul olmuş deri görünümü, ishal ve bunama gibi belirtileri olan Pellegra hastalığına neden olmaktadır. En iyi B3 vitamini olarak görülen besinler; kök sebzeler, bira mayası, dana karaciğeri, somon olarak sıralanabilir. Günlük B3 vitamini gereksinimi yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak değişim göstermektedir. B3 vitamini suda çözünen bir vitamin olduğundan fazla alım gerçekleştiğinde idrar ile atılır. Fakat uzun süreli B3 vitamini takviyesinin bazı yan etkileri olduğu bilinmektedir. Tek başına, multivitaminlerin içinde veya diğer B vitaminleriyle birlikte takviye olarak piyasada yerini almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B3 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B4 VİTAMİNİ (KOLİN)

B4 vitamini olarak da adlandırılan Kolin, B vitaminleri grubuna dahildir. Karaciğerde fazla yağ birikmesini önlemek de dahil olmak üzere oldukça önemli mekanizmalarda rol almaktadır. Kolin eksikliğinde, Alzheimer ve Parkinson hastalığı, şizofreni, dikkat eksikliği, siroz gibi hastalıklar gelişebilmektedir. Dana karaciğeri, yumurta ve karnabahar iyi birer kolin kaynağıdır. Günlük B4 vitamini gereksinimi yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak değişim göstermektedir. Çok yüksek dozlarda alınmadığı sürece kolinin toksik bir etkisi bulunmamaktadır. Tek başına, multivitaminlerin içinde veya diğer B vitaminleriyle birlikte takviye olarak piyasada yerini almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B4 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B5 VİTAMİNİ

Diğer adı pantotenik asit olan ve suda çözünen bir vitamin olan B5 diğer B vitaminleri grubuna dahildir. Kan hücrelerinin üretimi ve besinlerden enerji elde edilmesi süreçlerinde önemli rol oynamaktadır. Yetersiz B5 vitamini alımı baş ağrıları, yorgunluk ve bozulmuş kas koordinasyonuna neden olabilir. Brokoli, beyaz ve tatlı patates, tam tahıllı ürünler iyi birer B5 vitamini kaynağı olan besinlerdir. Günlük B5 vitamini gereksinimi yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak değişim göstermektedir. Tek başına, multivitaminlerin içinde veya diğer B vitaminleriyle birlikte takviye olarak piyasada yerini almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B5 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B6 VİTAMİNİ

B6 vitamini birçok besinde doğal olarak bulunur ve suda çözünür. Pridoksin adıyla da bilinmektedir. Protein metabolizmasında rol alan yaklaşık 100 farklı enzim için koenzim görevi üstlenmektedir. B6 vitamini eksikliği depresyon ve zayıflamış bağışıklık sistemiyle ilişkilendirilmektedir. Yüksek dozlarda alındığında vücut kas kontrolünün kaybedilmesine neden olan bir nöropati ile ilişkilendirilmektedir. Bu sebeple B6 vitamini gereksinim miktarlarına ek olarak, alınabilecek üst limit sınırları listesi de bulunmaktadır.  B6 vitamininden en zengin besinler; balık, karaciğer, sakatatlar, patates olarak sıralanabilir. Tek başına, multivitaminlerin içinde veya diğer B vitaminleriyle birlikte takviye olarak piyasada yerini almaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B6 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B7 VİTAMİNİ (BİOTİN)

Daha çok biotin adıyla bilinen B7 vitamini aynı zamanda H vitamini olarak da adlandırılır. Suda çözünür ve diğer B vitaminleri grubuna dahildir. Özellikle saç ve cilt sağlığı üzerine olumlu etkileri bulunmaktadır. Günlük biotin gereksinimi yaşa bağlı olarak değişim göstermektedir. Karaciğer, yumurta sarısı, badem, yer fıstığı ve soya iyi birer biotin kaynağı olan besinlerdir. Zaman zaman yüksek dozda takviyesi mide bulantısı ve ishale neden olabilmektedir. Daha ayrıntılı bilgi için B7 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B9 VİTAMİNİ (FOLAT)

Aynı zamanda folik asit olarak da adlandırılan, suda çözünen bir vitamindir. Folat besinlerde doğal olarak bulunan formuna verilen isimken, folik asit laboratuvar ortamında elde edilen formdur. Folat, DNA replikasyonunda, RNA sentezinde ve amino asit dönüşümleri gibi önemli mekanizmalarda görev alır. Folat yetersizliğinde, doğumsal bir anomali olan Nöral Tüp Defekti, büyüme ve gelişme geriliği, megaloblastik anemi gibi problemlerin görülmesine neden olabilir. Doğurganlık çağına gelmiş ve hamilelik olasılığı olan her kadının folik asit takviyesine başlaması tavsiye edilmektedir. Günlük folik asit/folat gereksinimi cinsiyete, yaşa ve özel durumlara göre değişim göstermektedir. Karaciğer, zenginleştirilmiş besinler, mercimek, nohut folattan zengin besinlerden birkaçı olarak sıralanabilir. İşlenmiş besinlerin tüketimi arttığından, zenginleştirilmiş besinlerin tüketimi yeterli değilse folik asit eksikliğiyle karşı karşıya kalınabilmektedir. Belirli bir dozun üstünde folik asit alımı önerilmemektedir. Daha ayrıntılı bilgi için B9 Vitamini ‘ni tıklayınız.

B12 VİTAMİNİ

Aynı zamanda kobalamin adıyla bilinen, B12 vitamini suda çözünür. Bu vitamin, sinir ve kan hücrelerinin sağlıklı olmasına katkıda bulunur. Dana karaciğeri, istiridye ve kırmızı et en iyi B12 vitamini kaynaklarıdır. B12 vitamini yetersizliğinde, iştah kaybı, yorgunluk ve megaloblastik anemi görülebilir. Unutkanlık B12 vitamini eksikliğinin en belirgin belirtilerinden biridir. Suda çözünen ve idrarla atılan bir vitamin olduğundan herhangi bir toksik etkisi olduğu saptanmamıştır. Vejetaryen ve vegan bireylerin B12 seviyelerini düzenli olarak takip etmeleri önemlidir. B12 vitamini piyasada tek başına veya diğer vitamin ve minerallerle kombine halde takviye olarak da bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için B12 Vitamini ‘ni tıklayınız.

C VİTAMİNİ

Aynı zamanda askorbik asit olarak da bilinen C vitamini suda çözünen bir vitamindir. Özellikle kolajen üretiminde büyük rol oynar. Aynı zamanda güçlü bir antioksidandır. C vitamini eksikliğinde, bağ dokusunda zayıflamalarla ortaya çıkan iskorbüt hastalığı görülebilir. Günlük alınması gerekilen C vitamini miktarı yaşa, cinsiyete ve özel durumlara göre değişim göstermektedir. Sigara içen ve pasif içici olan bireylerin daha fazla C vitamini alımı gerçekleştirmesi gerekmektedir. Başta turunçgiller, biber, çilek ve kivi olmak üzere neredeyse tüm meyve ve sebzeler iyi birer C vitamini kaynağıdır. Yüksek dozlarda C vitamini alımı emilemeyen kısımlarının oluşturduğu osmotik etki dolayısıyla, gastrointestinal rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Piyasada tek başına veya multivitamin formatında takviyeleri bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için C Vitamini ‘ni tıklayınız.

D VİTAMİNİ

D vitamini kolekalsiferol ve ergokalsiferol olarak iki farklı formu bulunan, yağda çözünen bir vitamindir. D vitamini kalsiyum ve fosforun emilimi için gereklidir. Bu yüzden kemik sağlığında çok önemli bir rol oynar. Çocukluk çağında D vitamini eksikliği Rikets adı verilen bir kemik hastalığına neden olurken, yetişkinlik çağında D vitamini eksikliğine bağlı olarak, kemiklerin yumuşamasıyla karakterize olan osteomalazi görülebilmektedir. Günlük alınması gereken D vitamini miktarları yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak farklılık göstermektedir. Cildimiz doğru açıyla güneş, günün belirli saatlerinde güneş aldığında kendi D vitaminini üretebilmektedir. D vitamini takviyesi doktor kontrolünde uygulanmalıdır. Daha ayrıntılı bilgi için D Vitamini ‘ni tıklayınız.

E VİTAMİNİ 

E vitamini besinlerde doğal olarak bulunan, alfa tokoferol olarak da anılan, yağda çözünen bir vitamin türüdür. Bu vitaminin güçlü antioksidan özelliği bulunmaktadır. Önerilen günlük alımı yaşa, cinsiyete ve özel durumlara bağlı olarak değişim göstermektedir. Yağlı tohumlar ve sebzeler iyi birer E vitamini kaynağıdır. E vitamini ayrıca takviye olarak da piyasada bulunmaktadır. Eksikliğinde, sinir iletimlerinde sorunlar, kasların güçsüzleşmesi ve körlüğe neden olabilecek retina hasarı görülebilmektedir. Yüksek dozda E vitamini kanın pıhtılaşması sürecini olumsuz etkileyeceğinden beklenmeyen kanamalara neden olabilmektedir. Bu yüzden tolere edilebilir üst limitleri bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için E Vitamini ‘ni tıklayınız.

K VİTAMİNİ

K vitamini farklı formları bulunan hem besinlerden alınabilen hem de kalın bağırsaklar tarafından üretilebilen, yağda çözünen bir vitamindir. Kanın pıhtılaşmasında görev alır. Yaş, cinsiyet ve farklı durumlara bağlı olarak günlük alınması önerilen miktarlar değişim göstermektedir. K vitamini eksikliğinde kanın pıhtılaşmasında yaşanan sorunlar dolayısıyla kanamalar görülebilir. Yeşil yapraklı sebzeler, bitkisel yağlar ve bazı meyveler iyi birer K vitamini kaynağıdır. K vitamini takviyeleri tek başına veya multivitaminlerin içinde piyasada bulunmaktadır. Daha ayrıntılı bilgi için K Vitamini ‘ni tıklayınız.